ผู้ตรวจการแผ่นดินได้รับการร้องเรียนจากผู้ใหญ่บ้านในพื้นที่ ตำบลไชยสถาน อำเภอเมืองน่าน จังหวัดน่าน ซึ่งได้แจ้งสภาพปัญหาความเดือดร้อนของราษฎรในหมู่บ้าน ประมาณ 30 ราย ว่า ได้ครอบครองทำประโยชน์ในที่ดินอย่างต่อเนื่อง แต่ยังไม่สามารถออกโฉนดที่ดินตามโครงการเดินสำรวจออกโฉนดที่ดินได้ โดยก่อนหน้านี้ได้สอบถามไปยังหน่วยงานที่เกี่ยวข้องแล้ว แต่ได้รับการชี้แจงว่า ที่ดินที่จะขอให้เดินสำรวจออกโฉนดที่ดินยังไม่ชัดเจนว่า คาบเกี่ยวแนวเขตป่าสงวนแห่งชาติหรือที่ดินของรัฐประเภทอื่นหรือไม่ ประกอบกับผู้ร้องเรียนได้รับแจ้งว่า กรมที่ดินมีนโยบายไม่ให้เดินสำรวจออกโฉนดที่ดินในพื้นที่ที่เส้นแนวเขตที่ดินของรัฐไม่ชัดเจน จึงยังไม่สามารถทำการเดินสำรวจออกโฉนดที่ดินในพื้นที่ดังกล่าวได้
หลังจากรับเรื่องร้องเรียนดังกล่าว ผู้ตรวจการแผ่นดินได้ขอให้กรมที่ดิน ซึ่งเป็นหน่วยงานที่มีหน้าที่ รับผิดชอบด้านการเดินสำรวจออกโฉนดที่ดิน กรมป่าไม้ ซึ่งเป็นหน่วยงานที่ดูแลรักษาพื้นที่ป่าไม้ และจังหวัดน่าน ชี้แจง ข้อเท็จจริงเกี่ยวกับความเป็นมาของพื้นที่ การครอบครองทำประโยชน์ในที่ดินของประชาชน และแนวเขตที่ดินของรัฐที่เกี่ยวข้อง รวมทั้งได้มอบหมายให้คณะเจ้าหน้าที่ของสำนักงานผู้ตรวจการแผ่นดินเดินทางไปประชุมร่วมกับหน่วยงาน ในพื้นที่ที่เกี่ยวข้อง (สำนักงานที่ดินจังหวัดน่าน ศูนย์อำนวยการเดินสำรวจออกโฉนดที่ดินลำปาง-เชียงใหม่-แพร่-น่าน-ลำพูน สำนักจัดการทรัพยากรป่าไม้ที่ 3 สาขาแพร่ สถานีพัฒนาที่ดินน่าน สำนักงานการปฏิรูปที่ดินจังหวัดน่าน และอำเภอเมืองน่าน) ผู้ร้องเรียน และตัวแทนประชาชนที่ได้รับความเดือดร้อน เพื่อหาแนวทางแก้ไขปัญหาร่วมกัน
ทั้งนี้ จากการแสวงหาข้อเท็จจริงปรากฏว่า ปัจจุบันคณะกรรมการกำหนดพื้นที่ที่จะทำการเดินสำรวจออกโฉนดที่ดินของจังหวัดน่านได้มีมติเห็นชอบให้กำหนดพื้นที่ที่มีการร้องเรียนเป็นพื้นที่เดินสำรวจออกโฉนดที่ดินในปีงบประมาณ พ.ศ. 2566 เป็นที่เรียบร้อยแล้ว ซึ่งจากการประชุมหารือและบูรณาการข้อมูลร่วมกันปรากฏข้อเท็จจริงเป็นที่ชัดเจนและยอมรับร่วมกันของทุกฝ่ายว่า ตำแหน่งที่ตั้งของที่ดินที่ประชาชนในพื้นที่ครอบครองทำประโยชน์อยู่นอกเขตป่าไม้ถาวร เขตปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม และเขตป่าสงวนแห่งชาติ
กรณีของแนวเขตป่าสงวนแห่งชาติที่พบปัญหาความไม่ชัดเจน นั้น หน่วยงานที่ดูแลรับผิดชอบแนวเขตที่ดินป่าไม้ในระดับพื้นที่ได้แจ้งยืนยันเส้นแนวเขตที่ถูกต้องตามแผนที่ท้ายกฎกระทรวงซึ่งผ่านการพิจารณาของคณะทำงานระดับกรม รวมทั้งได้ถ่ายทอดและลงนามรับรองแนวเขตลงในระวางแผนที่สำหรับออกโฉนดที่ดินเพื่อเป็นข้อมูลประกอบการเดินสำรวจออกโฉนดที่ดินให้กับประชาชนในพื้นที่ที่มีการร้องเรียนด้วยแล้ว กรณีจึงอยู่ในหลักเกณฑ์ที่หน่วยงานของรัฐ จะสามารถเดินสำรวจออกโฉนดที่ดินในท้องที่ดังกล่าวได้ ซึ่งสำนักงานผู้ตรวจการแผ่นดิน และหน่วยงานในพื้นที่ที่เกี่ยวข้อง ได้อธิบายและชี้แจงให้ประชาชนในพื้นที่ทราบถึงข้อเท็จจริง ข้อกฎหมาย สาเหตุและแนวทางการแก้ไขปัญหาดังกล่าว รวมทั้งกรอบระยะเวลาในการดำเนินการ ตลอดจนตอบข้อซักถามต่าง ๆ จนกระทั่งเกิดความชัดเจนและเป็นที่เข้าใจร่วมกันของทุกฝ่ายแล้ว
อย่างไรก็ตาม เพื่อให้การแก้ไขปัญหาความเดือดร้อนให้แก่ประชาชนในพื้นที่เป็นไปด้วยความรวดเร็ว ต่อเนื่อง และมีประสิทธิภาพ รวมทั้งเกิดความถูกต้องชัดเจนของข้อมูลเส้นแผนที่ที่ใช้ประกอบการพิจารณาปรับปรุงแผนที่แนวเขตที่ดินของรัฐแบบบูรณาการ มาตราส่วน 1 : 4000 (One Map) ผู้ตรวจการแผ่นดินจึงได้มีข้อเสนอแนะต่อหน่วยงานของรัฐ ที่เกี่ยวข้อง ดังนี้
1. ให้กรมที่ดิน และจังหวัดน่าน เร่งทำการเดินสำรวจออกโฉนดที่ดินให้แก่ประชาชนในท้องที่
ที่มีการร้องเรียนให้แล้วเสร็จโดยเร่งด่วน เนื่องจากประชาชนในพื้นที่ดังกล่าวได้รับความเดือดร้อนมาเป็นระยะเวลายาวนาน และปัจจุบันเส้นแนวเขตที่ดินของรัฐในท้องที่ดังกล่าวมีความชัดเจนและเป็นที่ยอมรับร่วมกันของทุกฝ่ายแล้ว
2. ให้สำนักงานคณะกรรมการนโยบายที่ดินแห่งชาติ แจ้งข้อเท็จจริงและสภาพปัญหาที่เกิดขึ้นไปยังคณะอนุกรรมการปรับปรุงแผนที่แนวเขตที่ดินของรัฐแบบบูรณาการ มาตราส่วน 1 : 4000 (One Map) และแก้ไขปัญหาแนวเขตที่ดินของรัฐ เพื่อเร่งดำเนินการแก้ไขปรับปรุงข้อมูลเส้นแนวเขตป่าสงวนแห่งชาติบริเวณพื้นที่ที่มีการร้องเรียน ให้เกิดความถูกต้อง ตรงตามที่หน่วยงานในพื้นที่ได้แจ้งยืนยันให้แล้วเสร็จโดยเร็ว เพื่อมิให้กระทบต่อสิทธิในที่ดินของประชาชน
3. ให้กรมป่าไม้พิจารณาตรวจสอบทบทวนเส้นแนวเขตป่าสงวนแห่งชาติที่อยู่ในความดูแลรับผิดชอบ ให้เกิดความถูกต้อง ชัดเจน และเป็นปัจจุบัน กรณีตรวจพบความบกพร่องคลาดเคลื่อนหรือได้รับแจ้งสภาพปัญหาจากหน่วยงาน ของรัฐด้วยกันหรือจากประชาชนที่ได้รับผลกระทบ ให้เร่งพิจารณาดำเนินการแก้ไขปรับปรุงหรือยืนยันข้อมูลเส้นแนวเขตที่ถูกต้องโดยเร็ว เพื่อมิให้เกิดปัญหาอุปสรรคในการปฏิบัติงานระหว่างหน่วยงานของรัฐด้วยกันหรือกระทบต่อสิทธิในที่ดิ ของประชาชน
ทั้งนี้ หลังจากที่ผู้ตรวจการแผ่นดินได้มีข้อเสนอแนะดังกล่าว ต่อมาเมื่อประมาณเดือนกรกฎาคม 2566ศูนย์อำนวยการเดินสำรวจออกโฉนดที่ดินฯ ได้ทำการเดินสำรวจออกโฉนดที่ดินในพื้นที่ดังกล่าว และเมื่อวันที่ 27ตุลาคม 2566 สำนักงานที่ดินจังหวัดน่านได้แจกโฉนดที่ดินให้กับราษฎรในพื้นที่ดังกล่าวเป็นที่เรียบร้อยแล้ว
