ตามที่สถานการณ์ความไม่สงบในจังหวัดชายแดนภาคใต้ได้เริ่มเกิดความรุนแรงตั้งแต่ปี 2547 และหลังจากนั้นก็ได้ทวีความรุนแรงเรื่อยมา โดยมีเจ้าหน้าที่ของรัฐเป็นเป้าหมาย ในการก่อเหตุความรุนแรง ซึ่งได้รับอันตรายถึงแก่ชีวิต ร่างกาย และทรัพย์สิน ตลอดจนสภาพจิตใจ นอกจากเจ้าหน้าที่ด้าน ความมั่นคง ได้แก่ ทหาร ตำรวจ และฝ่ายปกครอง ที่เป็นเป้าหมายในการก่อเหตุความไม่สงบแล้ว ครูและบุคลากรทางการศึกษาก็เป็นเป้าหมายหลักของกลุ่มผู้ก่อความไม่สงบ เนื่องจากเป็นบุคลากรที่มีความสำคัญในด้านการศึกษาให้แก่เยาวชนและประชาชนในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้ อันนำไปสู่การสูญเสียครูและบุคลากรทางการศึกษาครั้งแรก เมื่อวันที่ 7 มิถุนายน 2547 จนถึงวันที่ 31 กรกฎาคม 2556 มีครูและบุคลากรทางการศึกษาเสียชีวิต จำนวน 162 คน ส่งผลต่อขวัญกำลังใจในการปฏิบัติหน้าที่ของครูและบุคลากรทางการศึกษาที่ต้องปฏิบัติในภาวะไม่ปกติอยู่ตลอดเวลา
ต่อมา รัฐบาลในขณะนั้นพิจารณาแล้วเห็นว่า เพื่อเป็นการสร้างขวัญกำลังใจให้แก่ครูและบุคลากรทางการศึกษาที่ต้องปฏิบัติงานในจังหวัดชายแดนภาคใต้ คณะรัฐมนตรีจึงมีมติ เมื่อวันที่ 1 ตุลาคม 2556 รับทราบและเห็นชอบตามมติคณะกรรมการยุทธศาสตร์ด้านการพัฒนาจังหวัดชายแดนภาคใต้ (กพต.) เสนอให้สนับสนุนสวัสดิการครูและบุคลากรทางการศึกษาผู้เสียชีวิตอันเนื่องจากสถานการณ์ความไม่สงบในจังหวัด ชายแดนภาคใต้ ได้แก่ จังหวัดปัตตานี ยะลา นราธิวาส และ 4 อำเภอ ของจังหวัดสงขลา (อำเภอสะบ้าย้อย เทพา จะนะ นาทวี) ย้อนหลังไปถึงวันที่ 1 มกราคม 2547 โดยให้กระทรวงศึกษาธิการจัดงบประมาณในการช่วยเหลือ เยียวยารายละไม่เกิน 4,000,000 บาท โดยให้หักลบจากเงินเยียวยาที่เคยได้รับไปแล้ว และให้กระทรวงศึกษาธิการ จัดสวัสดิการด้านอื่น ๆ ให้ได้มาตรฐานใกล้เคียงกับส่วนราชการต่าง ๆ ด้วย
แต่ปัญหาที่เกิดขึ้นสืบเนื่องจาก ในช่วงปีงบประมาณ พ.ศ. 2556 – พ.ศ. 2562 สำนักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการไม่ได้ดำเนินการปรับแผนหรือขอตั้งงบประมาณรายจ่ายประจำปีแต่อย่างใด
สำนักงบประมาณได้มีข้อเสนอแนะว่า สำหรับโครงการที่ยังไม่มีงบประมาณรองรับ เห็นสมควรให้หน่วยงานปรับแผนการปฏิบัติงานและแผนการใช้จ่ายงบประมาณ ประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2556 และ พ.ศ. 2557 เป็นลำดับแรกก่อน หากไม่สามารถดำเนินการปรับแผนดังกล่าวได้ ให้เสนอขอตั้งงบประมาณรายจ่าย
ประจำปีต่อไป ยกเว้น กรณีจำเป็นเร่งด่วน หากไม่ดำเนินการจะก่อความเสียหายให้กับทางราชการ ก็เห็นสมควรให้ขอใช้จ่ายจากเงินงบกลาง รายการเงินสำรองจ่ายเพื่อกรณีฉุกเฉินหรือจำเป็น อนึ่ง การสนับสนุนสวัสดิการครูและบุคลากรทางการศึกษาในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้ เห็นสมควรให้กระทรวงศึกษาธิการกำหนด หลักเกณฑ์และระเบียบวิธีการให้ถูกต้อง รอบคอบและชัดเจนก่อนดำเนินการด้วย
จนเมื่อวันที่ 1 กรกฎาคม 2563 นำมาสู่การร้องเรียนของทายาทครูและบุคลากรทางการศึกษา ที่เสียชีวิตอันเนื่องมาจากสถานการณ์ความไม่สงบในจังหวัดชายแดนภาคใต้ ได้ร้องเรียนต่อสำนักงานผู้ตรวจการแผ่นดินในครั้งแรกถึงการที่กระทรวงศึกษาธิการยังไม่เริ่มดำเนินการจ่ายเงินช่วยเหลือเยียวยาดังกล่าว
ผู้ตรวจการแผ่นดินได้รับเรื่องไว้พิจารณาและประชุมแก้ไขปัญหากับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ได้แก่ สำนักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ กรมบัญชีกลาง สำนักงบประมาณและศูนย์อำนวยการบริหารจังหวัดชายแดนภาคใต้ (ศอ.บต.) ได้ข้อสรุปในการแก้ไขปัญหาว่า กระทรวงศึกษาธิการ โดยคณะกรรมการขับเคลื่อนการดำเนินการตามแผนบูรณาการจังหวัดชายแดนภาคใต้ ซึ่งมีรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงศึกษาธิการเป็นประธาน ได้จัดให้มีประชุมและที่ประชุมมีมติให้สำนักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการดำเนินการจัดทำร่างประกาศ เรื่อง หลักเกณฑ์การจ่ายเงินช่วยเหลือเยียวยาครูและบุคลากรทางการศึกษาผู้เสียชีวิต อันเนื่องมาจากเหตุการณ์ความไม่สงบในจังหวัดชายแดนภาคใต้ ทั้งนี้ กระทรวงศึกษาธิการได้เสนอ ร่างประกาศฯ ให้กรมบัญชีกลางพิจารณาแล้ว
ต่อมากรมบัญชีกลางได้พิจารณาร่างประกาศฉบับดังกล่าวแล้ว เห็นว่า ยังมีข้อสังเกตที่
กระทรวงศึกษาธิการควรปรับแก้ไขในหลายประเด็น ผู้ตรวจการแผ่นดินได้เสนอแนะสำนักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการเร่งพิจารณาปรับปรุงแก้ไขร่างประกาศดังกล่าวตามข้อสังเกตของกรมบัญชีกลาง ทั้งนี้ ขอให้สำนักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการพิจารณาการให้ความช่วยเหลือครูและบุคลากรทางการศึกษาอย่างรอบคอบ และขอให้คำนึงถึงความเท่าเทียมกันกับสิทธิประโยชน์ของข้าราชการประเภทอื่น ๆ ที่ปฏิบัติงานในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้ด้วย
ต่อมากระทรวงการคลังได้มีหนังสือ แจ้งให้ปลัดกระทรวงศึกษาธิการทราบว่า เห็นชอบร่างประกาศกระทรวงศึกษาธิการ เรื่อง หลักเกณฑ์การจ่ายเงินช่วยเหลือเยียวยาครูและบุคลากรทางการศึกษาผู้เสียชีวิตอันเนื่องมาจากเหตุการณ์ความไม่สงบในจังหวัดชายแดนภาคใต้แล้ว และได้ประกาศในราชกิจจานุเบกษาเรียบร้อยแล้ว ทำให้กระทรวงศึกษาธิการสามารถเริ่มดำเนินการจ่ายเงินช่วยเหลือเยียวยาได้
ในปี 2565 ผู้ร้องเรียนได้มาร้องเรียนเป็นครั้งที่สองว่า ศูนย์ขับเคลื่อนการศึกษาในจังหวัดชายแดนภาคใต้ สำนักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ ดำเนินการจ่ายเงินช่วยเหลือเยียวยาครูและบุคลากรทางการศึกษาที่เสียชีวิตอันเนื่องจากสถานการณ์ความไม่สงบในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้ให้แก่ทายาทของครูและบุคลากรทางการศึกษาล่าช้า เป็นเหตุให้ได้รับความเดือดร้อน ซึ่งผู้ตรวจการแผ่นดินได้เห็นชอบให้รับเรื่องร้องเรียนไว้พิจารณา และให้ดำเนินการอย่างใกล้ชิดและเร่งด่วนในการแก้ไขความเดือดร้อนให้แก่ผู้ร้องเรียน เพราะมีผลกระทบเป็นวงกว้าง สำนักงานผู้ตรวจการแผ่นดินจึงได้เชิญหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ได้แก่ ศูนย์ขับเคลื่อนการศึกษาในจังหวัดชายแดนภาคใต้ สำนักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ สำนักงบประมาณ และสำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมสวัสดิการและสวัสดิภาพครูและบุคลากรทางการศึกษา (สกสค.) ประชุมหารือเรื่องร้องเรียน เพื่อเร่งรัดการแก้ไขความเดือดร้อน
จากการดำเนินการเร่งรัดของสำนักงานผู้ตรวจการแผ่นดินที่ได้ประสานความร่วมมือเพื่อแก้ไขปัญหาตามคำร้องเรียนกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เมื่อพระราชบัญญัติงบประมาณรายจ่ายประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2566 ได้รับความเห็นชอบจากรัฐสภา โดยมีผลใช้บังคับตั้งแต่วันที่ 1 ตุลาคม 2565 เป็นต้นไปนั้น กระทรวงศึกษาธิการ โดยสำนักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการได้รับการจัดสรรงบประมาณช่วยเหลือเยียวยาครู และบุคลากรทางการศึกษาผู้เสียชีวิตอันเนื่องมาจากเหตุการณ์ความไม่สงบในจังหวัดชายแดนภาคใต้ และรัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการได้ลงพื้นที่จังหวัดปัตตานี เพื่อมอบเงินช่วยเหลือเยียวยาให้แก่ทายาทของครูและบุคลากรทางการศึกษาที่เสียชีวิตอันเนื่องมาจากเหตุการณ์ความไม่สงบในจังหวัดชายแดนภาคใต้ จำนวน 33 ราย (จากทั้งหมด 42 ราย) หากศูนย์ขับเคลื่อนการศึกษาในจังหวัดชายแดนภาคใต้ได้รับงบประมาณในส่วนที่เหลือจะจ่ายเงินในส่วนที่เหลือจำนวน 9 ราย ต่อไป
อย่างไรก็ดี เพื่อให้การช่วยเหลือเยียวยาทายาทของครูและบุคลากรทางการศึกษาที่เสียชีวิต
อันเนื่องจากสถานการณ์ความไม่สงบในจังหวัดชายแดนภาคใต้รายอื่น ๆ ที่ยังไม่ได้รับการพิจารณาจากศูนย์ขับเคลื่อนการศึกษาในจังหวัดชายแดนภาคใต้ ประกอบกับยังคงปรากฏเหตุการณ์ความไม่สงบในจังหวัดชายแดนภาคใต้ ซึ่งครูและบุคลากรทางการศึกษาอาจเป็นผู้ได้รับผลกระทบจากเหตุการณ์ความไม่สงบดังกล่าว รวมถึงเพื่อให้เกิดความ เป็นธรรม และไม่เป็นการเลือกปฏิบัติต่อครูและบุคลากรทางการศึกษาที่พิการทุพพลภาพอันเนื่องมาจากสถานการณ์ ความไม่สงบในจังหวัดชายแดนภาคใต้ตั้งแต่วันที่ 1 มกราคม 2547 เป็นต้นมา ผู้ตรวจการแผ่นดิน ได้มีข้อเสนอแนะต่อหน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับการแก้ไขปัญหาความไม่สงบในจังหวัดชายแดนภาคใต้เพื่อดำเนินการตามหน้าที่และอำนาจที่กฎหมายกำหนดต่อไป ดังนี้
ข้อเสนอแนะต่อกระทรวงศึกษาธิการในประเด็นดังนี้
1.ประเด็นปัญหาด้านงบประมาณ
– เสนอแนะให้เร่งรัดศูนย์ขับเคลื่อนการศึกษาในจังหวัดชายแดนภาคใต้ดำเนินการจ่ายเงินแก่ทายาทของครูและบุคลากรทางการศึกษาที่ได้รับอนุมัติรายชื่อแล้วโดยพลัน
– เสนอแนะให้พิจารณาเสนอเรื่องขอใช้งบประมาณรายจ่ายงบกลาง เนื่องจากเป็นวงเงินงบประมาณจำนวนไม่มาก เพื่อที่จะเบิกจ่ายให้แก่ผู้ได้รับอนุมัติรายชื่อให้เป็นผู้มีสิทธิได้รับเงินช่วยเหลือเยียวยาทั้งหมดต่อไป
- ประเด็นปัญหาด้านการตรวจสอบความถูกต้องชัดเจนของเอกสารหลักฐานประกอบ
การพิจารณาอนุมัติรายชื่อผู้มีสิทธิรับเงินช่วยเหลือเยียวยา
– เสนอแนะให้เร่งรัดการพิจารณาอนุมัติรายชื่อครูและบุคลากรทางการศึกษาที่เสียชีวิต อันเนื่องจากสถานการณ์ความไม่สงบในจังหวัดชายแดนภาคใต้ในรายที่ยังไม่ได้รับการพิจารณาอนุมัติให้ได้รับการช่วยเหลือ หากพบปัญหาอุปสรรคในการพิจารณา เช่น ปัญหาด้านเอกสารหลักฐานต่าง ๆ ที่ทายาทได้รับการช่วยเหลือจากหน่วยงานอื่นไปแล้วไม่ชัดเจน ให้กระทรวงศึกษาธิการบูรณาการร่วมกับกระทรวงหรือกรมที่เกี่ยวข้องกับการช่วยเหลือในเรื่องนั้นเพื่อแก้ไขปัญหาดังกล่าวอย่างเร่งด่วนต่อไป
- 3. ประเด็นปัญหาด้านการให้ความช่วยเหลือเยียวยาแก่ครูและบุคลากรทางการศึกษา
ที่ทุพพลภาพอันเนื่องมาจากเหตุการณ์ความไม่สงบในจังหวัดชายแดนภาคใต้ ซึ่งไม่อยู่หลักเกณฑ์การให้ความช่วยเหลือเยียวยาตามประกาศกระทรวงศึกษาธิการ เรื่อง หลักเกณฑ์การจ่ายเงินช่วยเหลือเยียวยาครูและบุคลากรทางการศึกษาผู้เสียชีวิตอันเนื่องมาจากเหตุการณ์ความไม่สงบในจังหวัดชายแดนภาคใต้ ลงวันที่ 1 กรกฎาคม 2564 ฃ
– เสนอแนะให้เสนอคณะรัฐมนตรีเพื่อทบทวนมติคณะรัฐมนตรี เมื่อวันที่ 1 ตุลาคม 2556 ที่รับทราบและเห็นชอบตามมติคณะกรรมการยุทธศาสตร์ด้านการพัฒนาจังหวัดชายแดนภาคใต้ (กพต.) ครั้งที่ 1/2556เมื่อวันที่ 31 กรกฎาคม 2556 โดยให้ครอบคลุมถึงกรณีครูและบุคลากรทางการศึกษาที่พิการทุพพลภาพอันเนื่องมาจากสถานการณ์ความไม่สงบในจังหวัดชายแดนภาคใต้ด้วย และมีผลย้อนหลังไปถึงวันที่ 1 มกราคม 2547 เช่นเดียวกับกรณีครูและบุคลากรทางการศึกษาเสียชีวิตอันเนื่องจากสถานการณ์ความไม่สงบในจังหวัดชายแดนภาคใต้ เพื่อเป็นขวัญและกำลังใจแก่ครูและบุคลากรทางการศึกษาที่พิการทุพพลภาพอันเนื่องจากสาเหตุได้รับผลกระทบจากสถานการณ์ความไม่สงบในจังหวัดชายแดนภาคใต้ และให้เกิดความเป็นธรรมและความเท่าเทียม และประสานงานกับศูนย์อำนวยการบริหารจังหวัดชายแดนภาคใต้ในฐานะฝ่ายเลขานุการคณะกรรมการยุทธศาสตร์ด้านการพัฒนาจังหวัดชายแดนภาคใต้ (กพต.) เพื่อเสนอไปยังคณะรัฐมนตรีพิจารณาทบทวนต่อไป และหากผลการพิจารณาของคณะรัฐมนตรีเป็นประการใดหรือมีเหตุขัดข้องประการใดให้แจ้งสำนักงานผู้ตรวจการแผ่นดินทราบด้วย
- 4. ประเด็นปัญหาด้านการให้ความช่วยเหลือเยียวยาแก่ลูกจ้างเหมาบริการ หรือลูกจ้างโครงการ หรือลูกจ้างที่มีการจ้างลักษณะจ้างทำของในหน่วยงานของกระทรวงศึกษาธิการที่ปฏิบัติงานประจำ ในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้ เห็นควรเสนอแนะให้ศึกษาถึงความเป็นไปได้กรณีให้การช่วยเหลือเยียวยาแก่ลูกจ้างดังกล่าว
ข้อเสนอแนะต่อคณะกรรมการยุทธศาสตร์ด้านการพัฒนาจังหวัดชายแดนภาคใต้ (กพต.) และศูนย์อำนวยการบริหารจังหวัดชายแดนภาคใต้ (ศอ.บต.)
เห็นควรให้ กพต. และ ศอ.บต. เร่งผลักดันและประสานงานกับกระทรวงศึกษาธิการในการพิจารณาเรื่องดังกล่าว เพื่อเสนอให้คณะรัฐมนตรีพิจารณาทบทวนมติคณะรัฐมนตรี เมื่อวันที่ 1 ตุลาคม 2556 ให้ครอบคลุมถึงครูและบุคลากรทางการศึกษาผู้พิการทุพพลภาพอันเนื่องจากสถานการณ์ความไม่สงบในจังหวัดชายแดนภาคใต้ด้วย
